To, co natychmiast rzuca się w oczy w transakcji PrimeWater-Crystal Bridges, to nie to, co zostało ujawnione, ale to, co jest rażąco nieobecne. W praktyce filipińskiego rynku kapitałowego milczenie może być równie wymowne jak ujawnienie — a brak przedłożenia przez kupującego sprawozdań finansowych do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) jest sam w sobie istotnym sygnałem zasługującym na szczegółową analizę.

Z perspektywy ładu korporacyjnego i integralności rynku, brak złożenia jakichkolwiek sprawozdań finansowych przez Crystal Bridges podnosi wyraźną czerwoną flagę, nawet jeśli jest to technicznie uzasadnione przy wąskiej interpretacji przepisów SEC. Chociaż prywatne wehikuły inwestycyjne nie zawsze są zobowiązane do publikowania zbadanych sprawozdań finansowych w taki sam sposób jak spółki notowane publicznie, w momencie gdy taki podmiot przejmuje kontrolę nad regulowanym operatorem infrastruktury z koncesją ogólnokrajową, wymóg ujawnienia rośnie — nie prawnie z mocy prawa, ale praktycznie, reputacyjnie i regulacyjnie.

Przedsiębiorstwa wodociągowe są aktywami quasi-publicznymi. Znajdują się na przecięciu dobrobytu konsumentów, długoterminowych umów koncesyjnych i systemowej ekspozycji kredytowej. Kupujący wkraczający w tę rolę bez jakiegokolwiek publicznie weryfikowalnego śladu finansowego zmusza organy regulacyjne, kredytodawców i konsumentów do przyjęcia wypłacalności, zdolności finansowania i ryzyka transakcji z podmiotami powiązanymi w dużej mierze na wiarę.

Decyzja rodziny Villar o wycofaniu się z PrimeWater jest przedstawiana jako zmęczenie — zbyt wiele skarg, zbyt wiele polityki, zbyt mało korzyści. Ale patrząc przez pryzmat pełnej dokumentacji, wyjście wygląda mniej jak wyczerpanie, a bardziej jak przemyślany odwrót z biznesu, który stał się niemożliwy do obrony w wymiarze publicznym, regulacyjnym i wyborczym. (CZYTAJ: Wyborcy w najbardziej dotkniętych obszarach obsługi PrimeWater zdecydowanie odrzucają Camille Villar)

PrimeWater nie upadło finansowo. Upadło reputacyjnie.

Zanim była senator Cynthia Villar powiedziała dziennikarzom 31 lipca, że PrimeWater okazało się „złą inwestycją", która „niewiele zarabia" i stało się „po prostu wykorzystywane przeciwko nam w polityce", szkoda już została wyrządzona. 

Szacuje się, że dotknęło to sześciu milionów klientów, z których wielu płaciło na czas, doświadczając jednocześnie suchych kranów. CZYTAJ: [Vantage Point] Krany wysychają przy drogiej, nieefektywnej usłudze PrimeWater

Zespół Rappler solidnie udokumentował, że niedobory wody w San Jose del Monte i innych obszarach nie były fikcją. Również raport Thomson Reuters Foundation opublikowany w sierpniu 2023 roku za pośrednictwem Reuters udokumentował mieszkańców opisujących „mętną" lub niezdatną do użytku wodę wraz z wyższymi rachunkami, a także skargi, które „trafiały na głuche uszy", i odnotował kontrolę Komisji Audytu (COA) kilku partnerstw związanych z PrimeWater.

Sytuacja przekształciła się w „koszmar w biały dzień", jeśli istnieje takie określenie, który stał się główną kwestią kampanii wyborczej. Prezydent Ferdinand „Bongbong" Marcos Jr. publicznie uznał skargi. Lokalna Administracja Przedsiębiorstw Wodociągowych (LWUA) zebrała tomy dokumentacji i otwarcie wskazała brak inwestycji jako pierwotną przyczynę. (CZYTAJ: [Local Vote] W bogatym w głosy Calabarzon, PrimeWater zbija fortunę)

W sektorze użyteczności publicznej to jest punkt bez powrotu.

Zarabianie pieniędzy na złej usłudze

Bardziej wymowne jest to, że dane finansowe PrimeWater zaprzeczają narracji o przedsięwzięciu przynoszącym straty, jak twierdziła matriarchini rodziny Villar. Jej zyski stale rosły, przekraczając 1 miliard ₱ już w 2022 roku. Zgodnie z najnowszym sprawozdaniem finansowym uzyskanym przez Vantage Point, zyski firmy wzrosły jeszcze bardziej do 2024 roku. 

Zbadane sprawozdania finansowe PrimeWater za 2024 rok, zatwierdzone przez Punongbayan & Araullo z opinią bez zastrzeżeń, pokazują firmę kapitałochłonną, ale operacyjnie generującą gotówkę. Aktywa ogółem wzrosły do 42,37 miliarda ₱, zobowiązania do 26,04 miliarda ₱, a dochód netto do 1,35 miliarda ₱. 

Co ważniejsze, przepływy pieniężne z działalności operacyjnej osiągnęły 6,08 miliarda ₱, szeroko odpowiadając skali potrzeb reinwestycyjnych, przy czym 5,85 miliarda ₱ zostało zainwestowane z powrotem w infrastrukturę. To nie jest kosmetyczna rentowność; to przedsiębiorstwo użyteczności publicznej generujące prawdziwą gotówkę, choć takie, które musi stale reinwestować, aby utrzymać status quo.

Jednak sprawozdania PrimeWater ujawniają również, dlaczego tożsamość i siła bilansowa kupującego mają tak wielkie znaczenie. Aktywa koncesyjne stanowią 26,1 miliarda ₱ wartości bilansowej — zdecydowanie dominującą klasę aktywów. 

Są to aktywa długoterminowe, amortyzowane przez 25 lat i ekonomicznie opłacalne tylko wtedy, gdy finansowanie pozostaje stabilne, kredytodawcy pozostają wspierający, a organy regulacyjne zachowują zaufanie do sponsorów operatora. Każde pytanie dotyczące głębokości finansowej ostatecznego właściciela staje się pytaniem o zrównoważony charakter samych koncesji.

Zmiana polityki rachunkowości w 2024 roku — z modelu przeszacowania na model kosztowy dla nieruchomości i wyposażenia — dodaje kolejną warstwę do tej historii. Retrospektywne przekształcenie zmniejszyło aktywa o 1,3 miliarda ₱, zwiększyło zobowiązania o 321 milionów ₱ i obniżyło kapitał własny o 905 milionów ₱ na koniec 2023 roku. 

Chociaż ten ruch prawdopodobnie poprawia konserwatyzm i porównywalność, podkreśla również, jak wrażliwy jest bilans PrimeWater na osądy księgowe. W takim kontekście zdolność finansowa akcjonariusza kontrolującego nie jest przypisem; jest czynnikiem ograniczającym ryzyko. 

Trzymanie społeczeństwa w ciemności

Jeśli społeczeństwo będzie trzymane w ciemności co do finansów Crystal Bridges, konsumenci, inwestorzy i organy regulacyjne nie będą w stanie ocenić, czy spółka dominująca może absorbować wstrząsy, dokapitalizować lub zrefinansować dług, jeśli założenia okażą się optymistyczne.

Istnieją również subtelniejsze, ale nie mniej ważne sygnały zawarte w liczbach PrimeWater. Zaliczki od podmiotów powiązanych pozostają na poziomie 3,58 miliarda ₱, a opłaty za zarządzanie w wysokości 350 milionów ₱ nadal przepływają w ramach grupy. 

Naliczone wydatki niemal podwoiły się rok do roku. W pełni zamortyzowane aktywa o wartości 947 milionów ₱ są nadal w użyciu — normalne dla przedsiębiorstw użyteczności publicznej, ale przypomnienie o ryzyku wymiany kapitału. To są kwestie możliwe do zarządzania przy przejrzystej, dobrze skapitalizowanej strukturze własnościowej. Stają się bardziej niepokojące, gdy własna sytuacja finansowa nowego właściciela jest w rzeczywistości czarną skrzynką.

Wkracza Crystal Bridges — i niepokój pogłębia się.

Finansowe milczenie kupującego nie jest nielegalne, ale jest destabilizujące. Spółka holdingowa przejmująca ogólnokrajowe portfolio wodne bez publicznie złożonych sprawozdań finansowych prosi klientów, organy regulacyjne i rynki o akt wiary właśnie wtedy, gdy zaufanie jest już wyczerpane. To jest najgorsza możliwa sekwencja dla przejścia przedsiębiorstwa użyteczności publicznej: najpierw awaria usługi, potem nieprzejrzystość właścicielska.

Bagaż Lucio Co

A potem jest bagaż — nieunikniony, kontekstowy i niemożliwy do zignorowania.

Publiczne dokumenty Lucio Co nie dotyczą skazania, ale dotyczą uporczywych zarzutów. Przez ponad dwie dekady, w wielu administracjach, jego nazwisko pojawiało się w kontrowersjach związanych z przemytem i podatkami. 

Były szef Filipińskiej Policji Narodowej (PNP), a obecnie senator Panfilo Lacson wypowiadał się otwarcie — choć ostrożnie — na temat długotrwałych podejrzeń, zawsze podkreślając ten sam refren: żadnego aresztowania bez dowodów, żadnego nakazu bez pisemnego śladu. Przesłuchania senackie, listy wywiadu celnego i doniesienia medialne wielokrotnie cytowały Co, nawet gdy sprawy utknęły w martwym punkcie lub upadły z braku dowodów. Sądy ostatecznie orzekły na jego korzyść w głównych sporach podatkowych. Na dzień 2025 roku nie ma skazania karnego.

Ta historia ma znaczenie nie dlatego, że udowadnia wykroczenie — nie udowadnia — ale dlatego, że ilustruje wzorzec, który organy regulacyjne i rynki doskonale rozumieją: przedsiębiorstwa działające w szarych strefach percepcji gromadzą ryzyko nawet wtedy, gdy pokonują bariery prawne. Powtarzające się zarzuty, nawet nierozwiązane, podnoszą poprzeczkę przejrzystości. Nie obniżają jej.

Dlatego niewidzialność Crystal Bridges jest tak słabym dopasowaniem dla przejęcia przedsiębiorstwa wodociągowego.

PrimeWater nie jest siecią supermarketów ani spółką holdingową zajmującą się nieruchomościami. Jest monopolistycznym dostawcą usług, którego legitymacja opiera się tylko na trzech filarach: świadczeniu usług, dyscyplinie inwestycyjnej i zaufaniu. Rodzina Villar straciła pierwsze dwa w oczach opinii publicznej. Nowy właściciel jeszcze nie ustanowił trzeciego.

Mówiąc wprost, nie chodzi o to, czy Lucio Co jest czegoś winny. Chodzi o to, czy sektor — już nadszarpnięty przez niedoinwestowanie i polityczne skutki — może sobie pozwolić na właściciela, którego zdolność finansowa nie jest publicznie weryfikowalna. Gdy miliony gospodarstw domowych płacą za wodę, która nie dociera niezawodnie, rynek nie dba o techniczne aspekty prawne. Dba o odpowiedzialność.

Głębsza lekcja z PrimeWater nie polega na tym, że prywatyzacja zawiodła. Polega na tym, że prywatyzacja bez trwałego kapitału, przejrzystości i egzekwowania zorientowanego na konsumenta nieuchronnie zapada się pod własnymi sprzecznościami. Przedsiębiorstw użyteczności publicznej nie można prowadzić jak politycznych przedsięwzięć pobocznych czy bilansu wygody. Wymagają cierpliwości, widoczności i tolerancji na kontrolę, którą wiele konglomeratów nie docenia.

Jeśli rodzina Villar wycofała się, ponieważ PrimeWater stało się zobowiązaniem, a nie aktywem, pytanie teraz przenosi się na Crystal Bridges: czy zmierzy się z tym zobowiązaniem bezpośrednio, czy po prostu odziedziczy je po cichu?

Rosnące przychody PrimeWater przy udokumentowanych skargach na usługi same w sobie nie są dymem z lufy. Ale w kontekście użyteczności publicznej kombinacja (1) rosnących wpływów, (2) zarzutów chronicznych awarii usług i ignorowanych skarg, oraz (3) zmiany kontroli na pojazd własnościowy, którego finanse nie są publicznie widoczne, wystarczy, aby uzasadnić najostrzejszą, najbardziej prokonsumencką postawę regulacyjną. (CZYTAJ: PrimeWater rzekomo nie płaci wykonawcom, okręgom wodnym: 'Dami 'nyong nabudol')

Transakcja może być legalna. Transakcja może nawet być strategicznie uzasadniona. Ale dopóki woda z kranu nie będzie płynąć niezawodnie i czysto — i dopóki nowy właściciel nie przestanie działać jak duch — rynek powinien traktować transakcję za to, na co obecnie wygląda dla płacącego społeczeństwa: przeniesienie praw do rozliczeń, a nie przywrócenie usługi. – Rappler.com

Kliknij tutaj, aby uzyskać więcej artykułów Vantage Point.